Świat AluminiumRenowacja i odtwarzanie historycznych okien z uwzględnieniem termoizolacji są ostatnimi laty coraz częściej omawiane. Wybrane projekty w Irlandii i Austrii pokazują, jak można jednocześnie spełnić warunki konserwatorów zabytków, oczekiwania inwestorów świadomych aktualnych trendów w architekturze i cele z zakresu ochrony klimatu. Pomimo diametralnych różnic w realizacji, we wszystkich trzech przypadkach zastosowano energooszczędne szyby zespolone z systemem ciepłej ramki dystansowej Super Spacer®.
Rekonstrukcja z autentycznym oszkleniem
W centrum północnoirlandzkiej stolicy znajdują się Bank Buildings, klejnot wiktoriańskiego Belfastu. Od 1979 roku ten 5-cio kondygnacyjny zespół budynków jest w posiadaniu irlandzkiej sieci sklepów odzieżowych Primark, a od 1980 roku znajduje się pod ochroną zabytków. Duże powierzchnie okien na głównej fasadzie otaczają pilastry z polerowanego czerwonego granitu, a charakter górnych pięter budynku, którego szczyt zdobi okazała żelazna tarcza zegarowa, kształtuje czerwony piaskowiec.
Ten budynek zaprojektowany przez architekta W.H. Lynn dla domu handlowego tekstyliami, został oddany do użytku na rok przed końcem epoki wiktoriańskiej. Swoimi wielkopowierzchniowymi oknami, jak również klasycznymi akcentami takimi jak kolumny, prostokątnymi obramowaniami okien i balustradą attyki, dawny dom handlowy jest przykładem okresu przejściowego z historyzmu do początku XX wieku. Na budynkach Banking Buildings nic nie wskazuje na to, że przetrwały one dwa pożary. Ostatni, najbardziej dewastacyjny w 2018 roku, zniszczył całkowicie konstrukcję drewnianą i faktycznie całą konstrukcję nośną. Żelazne dźwigary podporowe i oryginalne żeliwne filary uległy zawaleniu lub utraciły swoją funkcję usztywniającą. Utrzymały się jedynie okalające mury nie posiadające funkcji nośnej.
Budowle o znaczeniu historycznym mogą być czymś więcej, aniżeli tylko atrakcją turystyczną czy też spadkiem po pewnej epoce w architekturze. Benedict McAteer, pracownik naukowy School of Natural and Built Environment przy Queen‘s University w Belfaście, tak opisuje uczucia mieszkańców tego miasta po tej katastrofie: „Ten pożar uświadomił nam, jak bardzo potrzebujemy budowli, aby opowiedzieć o tym co przeżyliśmy, co miasto musiało przetrwać i co mieszkając w nim doceniamy.” Bezpośrednio po pożarze Belfast Telegraph pisał tak: To był Belfast. Nie tylko budowla z cegieł i zaprawy w centrum miasta. Ale wielka starsza dama, która widziała i przetrwała dramaty i historię, była świadkiem setek lat przemian i wyzwań, która się zgrabnie i płynnie dopasowywała i stawiała czoła wyzwaniom.”
W pierwszym impulsie, do zburzenia zwęglonego szkieletu, rozpoczęła się przykładowa rekonstrukcja na podstawie oryginalnego modelu. Każdy rozebrany kamień został ponumerowany, naturalny kamień i marmur dla nowej fasady zostały sprowadzone z tych samych kamieniołomów w Finlandii, Szkocji i Portugalii, które także dostarczały oryginalne materiały w XIX wieku. W zastępstwie zamontowanych powyżej trzeciego piętra w 1980 roku pojedynczo oszklonych okien, również wykonanych na podstawie historycznego pierwowzoru, firma IMC Glass dostarczyła łącznie 300 jednostek ze swojej serii Slim-Glaze. „Te bardzo cienkie podwójne szyby umożliwiają utrzymanie pierwotnego stylu przy doskonałej efektywności termicznej. Przy grubości jedynie 14 mm osiągają one wartość współczynnika Ug wielkości 1,2 W/(m²K)“, wyjaśnia dyrektor Aaron McCreanor.
Specjalne szyby zespolone firmy IMC charakteryzują się wąskim i jednocześnie niskim zespoleniem krawędzi oraz wypełnieniem kryptonem. „IMC Glass jest jedynym przedsiębiorstwem w Irlandii i tylko jednym z dwóch na Wyspach Brytyjskich, które dla tych produktów otrzymało certyfikat Kitemark za testy zgodnie z BS EN 1279-2 i BS EN 1279-3 odnośnie zdolności absorpcji wilgoci i stopnia ubytku gazu”, wyjaśnia dalej McCreanor.
„Trudność przy produkcji szyb zespolonych o tego rodzaju cienkiej strukturze szyby polega na zagwarantowaniu gazoszczelności przez długi okres czasu oraz zapobieganiu powstawania skroplin w przestrzeni pomiędzy taflami szkła.” Aby dla cienkich podwójnych szyb zespolonych osiągnąć tak doskonałe wartości współczynnika Ug aż do 1,1 W/(m²K), wypełnia się je wyłącznie ksenonem lub kryptonem i dodatkowo pokrywa warstwą termoizolacyjną. „Przy zastosowaniu argonu efektywność energetyczna uległa by redukcji o około 40 procent”, tłumaczy pan McCreanor. Przysłowiową wisienką na torcie jest ramka dystansowa Super Spacer® Heritage, elastyczna ciepła ramka zaprojektowana specjalnie dla podwójnych szyb zespolonych stosowanych w sektorze renowacji budynków. Mając wysokości jedynie 3 mm może ona także zostać nałożona w ramach z niską głębokością osadzenia szyby, pozostając niewidoczną.
Szczególnie cienkie podwójne szyby zespolone zastępują oszklenie pojedyncze
Z raportu opublikowanego w październiku 2023 r. wspólnie przez Glass and Glazing Federation i British Glass wynika, że około 98 procent okien w Wielkiej Brytanii nie spełnia obecnego minimalnego standardu dla współczynnika Ug o wartości 1,4 W/(m²K). Z powodu niesprawnych okien strata energii cieplnej jest do trzech razy wyższa aniżeli w takich państwach jak Niemcy, Austria czy Szwecja. „W wielu przypadkach nasze produkty Slim-Glaze z ramką Heritage Super Spacer mogą zastąpić oszklenie pojedyncze. Gdy ramy nie są już warte ich zachowania, mogą zostać autentycznie odtworzone.” Ten krok już wykonano w przypadku luksusowego hotelu Adare Manor Hotel & Golf Resort w County Limerick, który powstał w połowie XIX wieku w stylu neogotyckim jako prywatna posiadłość rodzinna. W miarę możliwości wykorzystano ponownie historyczne oszklenie, a wszystkie współczesne pojedyncze okna zostały wymienione na okna z oszkleniem podwójnym. Do renowacji budynku głównego i Carriage House firma IMC Glass dostarczyła trzem różnym wykonawcom okien w sumie około 1.100 szyb zespolonych. „Dla inwestora, oprócz efektywności energetycznej, decydującym była w szczególności niska temperatura punktu rosy. Kondensacja jest nie tylko problemem optycznym i zdrowotnym, ale także uszkadza drewniane ramy.”
Wypukłe artystyczne okna rozjaśniają budownictwo kościelne
Katolicki kościół parafialny pod wezwaniem św. Małgorzaty w Burgenlandzkiej gminie Apelton, podlegający ochronie zabytków, jest czymś szczególnym. Oddany do użytku w roku 1797 był stale tak licznie odwiedzany, że w latach 1974/1975 został powiększony o nowoczesną, ośmiokątną betonową dobudowę w stylu brutalizmu w oparciu o projekt architekta Josefa Patzelt. Dobudowa jest samonośna bez kolumn, ławki są rozmieszczone wokół wolno stojącego ołtarza, a z głównego ołtarza z końca XVIII wieku spogląda z góry na wiernych patronka kościoła, święta Małgorzata.
Dwa rzędy okien, łącznie z 36 szybami z 6 mm pleksiglasu, rozświetlały pomieszczenie naturalnym światłem dziennym. Po tym, jak w przeszłości jeden lub drugi raz nie wytrzymały naporu wiatru, zostały wykonane z wypukłością na zewnątrz. Od samego początku zaplanowano kolorowe witraże i we wrześniu 2023 roku to wyczekiwane życzenie wspólnoty kościelnej w Apetlon ostatecznie się spełniło. Plastyczka Marie-Luise Dähne z Berlina swoim abstrahującym, ale mimo to narracyjnym przedstawieniem życia i męczeństwa świętej Małgorzaty z Antiochii, rozwiązała także funkcjonalny problem złagodzenia silnego nasłonecznienia przy jednoczesnym utrzymaniu wizualnej łączności z zewnętrzną naturą.
Takie symbole jak krzyż, żelazne grzebienie i perły – Małgorzata w języku greckim oznacza „perłę” – przeplatają się przez cały temat przewodni. Przy wejściu do kościoła szyby są ciężkie i ponure i przypominają bezbożne dzieciństwo Małgorzaty jako córki pogańskiego kapłana. Małe złote perły, których jest coraz więcej w dalszym ciągu rzędu okien, symbolizują z jednej strony jej wiarę, która jej pozwala znieść tortury, kuszenia przez diabła i w końcu skazanie, a z drugiej strony wzrastającą się wspólnotę chrześcijan.
Renomowana pracownia Paderborner Werkstatt für Glasmalerei Peters naniosła ten projekt odręcznie ceramicznymi farbami na 6 milimetrowe jednotaflowe szkło bezpieczne o wymiarach od 1,6 x 1,3 m do 2,6 x 1,4 m i następnie te motywy wypaliła w temperaturze 600 stopni Celsjusza. „Od wielu lat, raz za razem współpracujemy z Marie-Luise Dähne”, z uznaniem stwierdza kierownik projektu Christoph Sander. „Ona sprawia, że jej dzieła sztuki są w stanie zjednoczyć się z architekturą. W Apetlon święta Małgorzata staje się fizycznie i duchowo źródłem światła.”
Elastyczna ramka dystansowa zapobiega mostkom ciepła na krawędzi szyby
Ochrona zabytków inspirowana poprzednimi szybami z pleksiglasu nałożyła wymóg uwzględnienia wypukłych szyb. Produkcja szyb zespolonych CurvePerformDGU o trójwymiarowym kształcie, składających się w tym zestawie z 6 mm zewnętrznej szyby CurvePerformMono o „swobodnie zakrzywionym kształcie“ i płaskiej szyby ESG Dekor po stronie przeciwnej, została zlecona Vandaglas Döring z siedzibą w Berlinie. W trakcie odnawiania szyb okna miały być także modernizowane pod względem energetycznym. W tym przypadku w zespoleniu krawędzi wykorzystano elastyczne ramki Edgetech Super Spacer® TriSeal SG oraz Dow Corning 3362 jako wtórny silikonowy materiał uszczelniający. Tak o projekcie mówi Carsten Kunert, kierownik zakładu Vandaglas Döring: „Wypukłe puste przestrzenie zostaną ukształtowane z płaskiej tafli szkła. Na pierwszy rzut oka wygląda to dość trywialnie, jednak geometria wieloosiowo giętej szyby jest złożona i tym samym utrudnia przewidywania odnośnie zachowania się materiału podczas gięcia i po zamontowaniu. W oparciu o nasze wieloletnie doświadczenia ponownie zdecydowaliśmy się wykorzystać do szyb zespolonych dla Apetlon elastyczne ramki dystansowe Super Spacer. Są one łatwe w aplikacji, wspierają wytrzymałość na obciążenia wiatrem i przez redukcję mostków cieplnych na krawędzi szyby wnoszą znaczący wkład do efektywności termicznej.”
